Elektrośmieci w dobie pandemii

Mirosław Baściuk – dyrektor zarządzający ASEKOL PL Organizacji Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego SA, od 2006 r. związany z branżą zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

Branża zbiórki i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego musiała zmierzyć się z szeregiem problemów i utrudnień związanych z czasem pandemii. Szczególnie w początkowym okresie spowodowało to zachwianie funkcjonowania zakładów przetwarzania. W ostatecznym rozrachunku wydaje się jednak, że z kryzysu udało się wyjść obronną ręką.

Pierwszym wyzwaniem, które napotkała branża, było ograniczenie sieci zbierania. Część sieci handlowych i sklepów, które miały znaczny udział w systemie zbiórki, została zamknięta. Podobna sytuacja spotkała punkty selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK). To, oczywiście, spowodowało zmniejszenie dostępnych na rynku ilości do zbiórki. Szczególnie przełożyło się to na ilości zbierane w kwietniu – według informacji z rynku spadki sięgały nawet 30 proc. Na szczęście już w maju okazało się, że funkcjonowanie PSZOK-ów jest niezbędnym elementem prawidłowego gospodarowania odpadami w gminach. Po ich otwarciu w wielu miastach przed wjazdem zaczęły ustawiać się kolejki, ze względu na to, że mieszkańcy wykorzystali czas pandemii na sprzątanie i remonty. Konieczność pozbycia się wytworzonych odpadów stała się więc wręcz niezbędna.

Zmniejszenie zasobów ludzkich

Kolejnym wyzwaniem, z którym zakłady musiały się zmierzyć, jest zmniejszenie zasobów ludzkich do demontażu urządzeń. Ta sytuacja szczególnie dotkliwa była w zakładach prowadzących ręczny demontaż urządzeń, które ciągle stanowią zdecydowaną większość w Polsce. Należy również pamiętać, że duży odsetek stanowią pracownicy z Ukrainy, jak również więźniowie. Moce przerobowe zakładów spadły, ale w połączeniu ze zmniejszonym strumieniem zbiórki nie powodowało to zatorów w odbiorach sprzętu. Wiele zakładów przeszło w tryb zbierania i magazynowania, kalkulując, że uda się przetworzyć zebrane ilości w późniejszym czasie, po złagodzeniu ograniczeń. Te zakłady, które zdecydowały się na kontynuowanie przetwarzania, musiały wprowadzić specjalne środki prewencyjne – skrócenie zmian pracy, wydzielenie osobnych szatni, zwiększenie odległości pomiędzy pracownikami oraz, oczywiście, zapewnienie środków ochrony indywidualnej.

Należący do grupy zakład przetwarzania ENVIROPOL PL nieustannie prowadzi mobilne zbiórki elektroodpadów.

Ceny paliw i surowców

Niskie ceny paliw wpłynęły z kolei na ceny surowców, które są wytwarzane w procesach przetwarzania. Szczególnie wysokie spadki zanotowały tworzywa sztuczne, ale również złom metali. Te obniżki, w połączeniu z wyższymi kosztami związanymi z bezpieczeństwem pracowników, wpłynęły na obniżenie rentowności przetwarzania. Z drugiej strony niskie ceny paliw spowodowały obniżenie kosztów zbiórki i logistyki, co jednak nie pokryło mniejszej rentowności wynikającej z przetwarzania. To był trudny czas, ale branża poradziła sobie z tym wyzwaniem i stopniowo wraca do pełnej mocy przerobowej. Jeśli trend się Branża zbiórki i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego musiała zmierzyć się z szeregiem problemów i utrudnień związanych z czasem pandemii. Szczególnie w początkowym okresie spowodowało to zachwianie funkcjonowania zakładów przetwarzania. W ostatecznym rozrachunku wydaje się jednak, że z kryzysu udało się wyjść obronną ręką. Mirosław Baściuk – dyrektor zarządzający ASEKOL PL Organizacji Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego SA, od 2006 r. związany z branżą zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. utrzyma, to pomimo alarmujących zapowiedzi niektórych przedstawicieli organizacji producentów nie wydaje się, aby na rynku zabrakło sprzętu do przetwarzania i do wypełnienia obowiązkowych poziomów zbierania.

Poziomy zbierania sprzętu

Należy podkreślić, że wszelkie próby zmian obowiązkowych poziomów zbierania sprzętu (w tym roku 60 proc. zebranej masy) mogą wyrządzić nieodwracalne szkody na tym rynku. Dopłaty od wprowadzających sprzęt, które poprzez organizacje odzysku są kierowane do zakładów przetwarzania, są elementem kalkulacji rentowności tychże zakładów. W sytuacji mniejszej rentowności, wynikającej z procesów przetwarzania i sprzedaży surowców, dopłaty od organizacji odzysku stanowiły znaczący zastrzyk finansowy, który pomógł przetrwać trudne chwile. Trzeba pamiętać, że poziomy zbierania w przyszłym roku będą wynosić 65 proc. (zgodnie z założeniami dyrektywy WEEE2). Od tego celu nie ma odwrotu. Zachwianie stabilnego w ostatnim czasie rynku zbiórki i przetwarzania sprzętu nie powinno być więc w niczyim interesie.

Trudnym wyzwaniem, z którym zakłady przetwarzania musiały się zmierzyć w czasie pandemii, jest zmniejszenie zasobów ludzkich do demontażu urządzeń

Mechanizmy wsparcia

Jeśliby rozważać jakiekolwiek mechanizmy wsparcia, to jedynym możliwym i prostym do zastosowania rozwiązaniem byłoby obniżenie opłat produktowych za niezrealizowanie obowiązków zbierania. Obecne opłaty na poziomie 1,8 zł/kg (oprócz lamp, dla których opłata wynosi 7,5 zł/kg) mogłyby być obniżone o 65 proc. – do poziomu około 0,63 zł/kg (dla lamp 2,62 zł/kg). Taki poziom gwarantuje, że nadal korzystniej będzie współpracować z zakładami przetwarzania i finansować rzeczywistą zbiórkę. W przypadku jednak jakichkolwiek problemów z realizacją obowiązków potencjalna opłata produktowa nie będzie tak dotkliwa. Wydaje się jednak, że decyzję o wprowadzeniu takiego rozwiązania można spokojnie odłożyć w czasie nawet do jesieni. Warto w tym miejscu podkreślić, że zagrożenie dla wprowadzających sprzęt jest minimalne. Większość z nich ma podpisane umowy z organizacjami odzysku i zapisane w umowach przeniesienie potencjalnych kar właśnie na te podmioty. Z kolei organizacje odzysku zabezpieczają swoje interesy przez przeniesienie kar na zakłady przetwarzania. Największe ryzyko na tym rynku spoczywa więc od początku na zakładach przetwarzania. Innym rozwiązaniem mogłoby być rozłożenie osiągnięcia wymaganych poziomów zbierania na 2 lata. Oznaczałoby to, że obowiązek, który nie zostanie zrealizowany w 2020 r., mógłby być zrealizowany w 2021 r. Jest to jednak rozwiązanie trudne do wprowadzenia pod względem legislacyjnym, a następnie trudne do skontrolowania. Wiąże się z nim jeszcze dodatkowe ryzyko – podwyższone ustawowo poziomy zbiórki plus niewykonana zbiórka z 2020 r. może okazać się zbyt ambitnym celem w 2021 r.

Branża zbiórki i przetwarzania „elektrośmieci” optymistycznie patrzy na funkcjonowanie w dalszej części roku. Wydaje się, że nie będzie problemów z realizacją obowiązków wprowadzających sprzęt.

Krótkie podsumowanie

Podsumowując, należy jeszcze raz podkreślić, że branża zbiórki i przetwarzania „elektrośmieci” optymistycznie patrzy na funkcjonowanie w dalszej części roku. Wydaje się, że nie będzie problemów z realizacją obowiązków wprowadzających sprzęt. Ewentualne rozwiązania oparte o obniżanie wysokości opłaty produktowej można odłożyć na jesień, gdy sytuacja na rynku będzie już bardziej klarowna. Zdecydowanie nie należy zmieniać poziomów zbierania, ponieważ może to zdestabilizować system i zabrać finansowanie dla zakładów przetwarzania, które są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania tego rynku.

ASEKOL w skrócie

Grupa ASEKOL została założona w Republice Czeskiej w 2005 r., jako organizacja not for profit, przez największych producentów branży elektroniki użytkowej, biurowej, telekomunikacyjnej oraz informatycznej. Wśród nich znalazły się m.in. tak uznane firmy, jak Asbis, BaSys, Fast, LG, Mascom, Panasonic czy Samsung. Przez 15 lat istnienia firma stała się jedną z największych organizacji odzysku ZSEE w Czechach, oferując klientom profesjonalne usługi poprzez zapewnienie zbiórki elektrośmieci w ponad 16 tys. punktów oraz ponad 9 tys. dedykowanych kontenerów. Ponadto grupa ASEKOL ma jeden z najnowocześniejszych w Europie zakładów przetwarzania sprzętu małogabarytowego zlokalizowany w Jihlavie. ASEKOL PL Organizacja Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego S.A. została założona w roku 2015 i od tego momentu notuje dynamiczny wzrost mając w swoim portfolio m.in. takie marki jak Canon, DELL, EMOS, Haier, Panasonic, czy TP-Link. Zebrany na polskim rynku zużyty sprzęt przetwarzany jest w należącym do grupy zakładzie ENVIROPOL PL (www.enviropol.pl) oraz w innych renomowanych zakładach przetwarzania zlokalizowanych w Polsce. ASEKOL PL angażuje się również w kampanie edukacyjne i charytatywne. Prowadzi Ogólnopolski Program Edukacyjny „Ze starego nowe” oraz konkurs zbiórki elektrośmieci „Elektrośmieci oddajesz – nagrody dostajesz!”. We współpracy z Fundacją Dajemy Dzieciom Siłę promuje również zbiórkę elektrośmieci wśród biegaczy. Firma uzyskała wiele uznanych certyfikatów, potwierdzających jakość świadczonych usług (m.in. ISO 9001, 14001, 27001 oraz OHSAS 18001 wydane przez TÜV SUD). Grupie ASEKOL zaufało łącznie ponad 7000 klientów, w tym w ponad 600 w Polsce.