Budowa, napęd, zasada działania

Podstawowymi elementami, jakie wyróżniamy w budowie kosiarki, są korpus z uchwytami, silnik oraz część robocza.

Obudowa, uchwyty, koła

W kosiarkach pchanych dominują trzy materiały do budowy korpusu: tworzywa sztuczne, stal i aluminium. Każde z nich ma swoje wady i zalety. Korpusy z tworzyw są lekkie i odporne na korozję, jednak bardziej podatne są na uszkodzenia mechaniczne, pęknięcia i wysoką temperaturę. Stal jest natomiast najczęściej spotykanym materiałem do budowy korpusu kosiarki. Zaletami stali są prostota produkcji i duża wytrzymałość mechaniczna. Niestety, okupione jest to większą masą i małą odpornością na rdzę w razie uszkodzenia powłoki lakierniczej. Aluminium spotykane jest w drogich i zaawansowanych kosiarkach. Łączy ono zalety dwu poprzednich rozwiązań, jednocześnie pozbawione jest ich wad. Aluminium jest jednak najkosztowniejszym materiałem, co wpływa na końcową cenę maszyny.

Dobrze, jeśli kosiarka wyposażona jest w miękkie uchwyty. Są szczególnie przydatne w kosiarkach spalinowych, których praca powoduje wibracje. Miękkie okładziny uchwytów polepszają chwyt, odprowadzają pot i ograniczają wibracje z silnika. Wbrew pozorom bardzo ważnym elementem kosiarki są koła. Duże koła lepiej sprawdzają się na nierównych i pofałdowanych powierzchniach. Najtrwalsze są koła zbudowane z metalu, np. aluminium, i pokryte gumą. Warto zwrócić uwagę, czy kółka wyposażone są w łożyska – znacznie przedłuży to trwałość układu jezdnego.

Oprzyrządowanie robocze

Najważniejszym z punktu widzenia eksploatacji komponentem kosiarki jest narzędzie robocze. Najpopularniejsze rotacyjne kosiarki wózkowe wyposażone są w jeden nóż o dwóch ostrzach na swych końcach. Trawa ścinana jest przez siłę rozpędu noża i ostrą krawędź ostrza. Nóż pracuje jak łopatki wentylatora – obracając się, nie tylko ścina trawę, ale także kieruję ją do wylotu lub kosza na ściętą trawę. Możliwa jest też opcja mielenia trawy w mulcz. Nóż w swym centralnym położeniu przytwierdzony jest pośrednio do wału silnika kosiarki. Zaletami takiego zespołu tnącego są względna prostota i niska cena. Nóż jednak powinien być dobrze wyważony, a przede wszystkim bardzo ostry, gdyż stępiony powoduje postrzępienie końcówek liści. Do koszenia trawy przeznaczone są trzy podstawowe typy narzędzi:

• noże wrzecionowe – stosowane w kosiarkach wrzecionowych. Na ruchomym bębnie umieszczone są noże tnące. W tylnej części maszyny umieszczony jest nieruchomy nóż. Obracające się na bębnie noże stykają się z nieruchomym ostrzem. Trawa ścinana jest równo. Końcówki ździebeł nie są postrzępione. Dzięki temu trawa wygląda lepiej, nie ma tendencji do żółknięcia, jest odporniejsza na utratę wody i drobnoustroje. Kosiarki wrzecionowe mogą być napędzane ruchem samego operatora przez koła jezdne lub silnikiem elektrycznym. Wadami kosiarek wrzecionowych są podatność zespołu tnącego na zapchanie, duża siła wymagana do pchania maszyny, jeśli nie jest wyposażona w silnik, i utrudnione ostrzenie noży;
• nóż rotacyjny – najpopularniejsze rotacyjne kosiarki wózkowe wyposażone są w jeden nóż o dwóch ostrzach na końcach. Trawa ścinana jest przez siłę rozpędu noża i ostrą krawędź ostrza. Nóż pracuje jak łopatki wentylatora – obracając się, nie tylko ścina trawę, ale także kieruję ją do wylotu lub kosza na ściętą trawę. Możliwa jest też opcja mielenia trawy w mulcz. Nóż w swym centralnym położeniu przytwierdzony jest pośrednio do wału silnika kosiarki. Zaletami takiego zespołu tnącego są względna prostota i niska cena. Nóż jednak powinien być dobrze wyważony, a przede wszystkim bardzo ostry, gdyż stępiony powoduje postrzępienie końcówek liści;
• żyłka – na końcu wału silnika umieszczona jest specjalna głowica, mieszcząca i trzymająca specjalną, grubą żyłkę. Jej zaletą jest możliwość cięcia trawy przy krawędziach trawnika i murach. Po natrafieniu na przeszkodę żyłka uchyla się lub ulega zerwaniu, wtedy należy wyciągnąć z głowicy kolejny jej fragment. Istnieją też głowice automatyczne i półautomatyczne. W głowicy w pełni automatycznej po zerwaniu żyłki ze szpuli wysuwa się samoczynnie kolejny odcinek. Półautomatyczna wymaga przyciśnięcia specjalnego przycisku, umieszczonego pod spodem głowicy.

Jakie paliwo?

W najprostszych modelach kosiarek paliwo jest zbędne. Wrzeciono wprawiane jest w ruch obrotowy przez koła jezdne kosiarki, zatem – jak łatwo się domyślić – maszyna pracuje tylko wtedy, gdy jest poruszana. Zaletami takiego rozwiązania są niezależność od źródeł energii i oszczędność. Wadą jest natomiast to, że ręczna kosiarka wrzecionowa, zwana też potocznie bębnową, wymaga dużego wkładu siły. Jej zastosowanie sprowadza się do małych powierzchni przydomowych trawników. Żyjemy w czasach, kiedy każdy dąży do jak największej wygody, a do dyspozycji mamy przecież silniki, które z łatwością wprawią w ruch nasze maszyny. Spośród urządzeń z napędem silnikowym można wybierać, na rynku dostępne są zarówno kosiarki elektryczne, jak i spalinowe. Obydwa rozwiązania mają swoje wady i zalety.

Kosiarki z silnikiem elektrycznym

Silniki elektryczne do niedawna były najpopularniejszym typem napędu w kosiarkach konsumenckich. Przemawiają za nimi łatwość obsługi, lekkość oraz względnie cicha praca (w porównaniu do silników spalinowych). Jednostki elektryczne wykorzystywane do napędu kosiarek to najczęściej jednofazowe silniki prądu przemiennego. Ze względu na obciążenie sieci ich moc nie przekracza zazwyczaj 2200 W. Taka moc jest wystarczająca, gdy szerokość robocza maszyny nie przekracza około 50 cm. Także w tym segmencie kosiarek pojawiają się innowacyjne rozwiązania. Przykładem może być stosowanie przez niektórych producentów silników indukcyjnych i bezszczotkowych. Te ostatnie wydają się najlepszym rozwiązaniem, gdyż są lekkie, nie przegrzewają się, a rezygnacja ze szczotek czyni je całkowicie odpornymi na zużycie mechaniczne. Wadą silników elektrycznych jest zależność od źródła zasilania: energii elektrycznej płynącej z przewodu zasilającego. Zmniejszająca się popularność kołowych kosiarek elektrycznych wynika z kłopotliwości przeciągania przewodu elektrycznego oraz możliwości jego uszkodzenia przez nóż tnący. Sprawiające trudności staje się także koszenie w dalszej odległości od źródła zasilania. Częściowe remedium na te problemy przynosi zastosowanie akumulatorów lub zasilanie hybrydowe elektryczno-akumulatorowe. Najczęściej stosowane są akumulatory w technice litowo-jonowej o pojemności do 4 Ah. W zależności od szerokości roboczej kosiarki, mocy silnika i pojemności akumulatora czas pracy na jednym ładowaniu baterii wynosić może od 20 min do 1 godz. Ciekawym rozwiązaniem jest tak zwany napęd hybrydowy. Kosiarka taka może czerpać energię z przewodu elektrycznego, a tam, gdzie nie jest możliwe jego użycie, także z wbudowanego akumulatora. Niestety, kosiarki akumulatorowe i hybrydowe są wyraźnie droższe od maszyn zasilanych wyłącznie z kabla, a nawet spalinowych. Głównym składnikiem ceny jest sam akumulator.

Kosiarki z silnikiem spalinowym

Coraz popularniejsze stają się natomiast kosiarki spalinowe. W segmencie kołowych kosiarek konsumenckich silniki spalinowe znaleźć możemy w najpopularniejszych klasach szerokości. Zaletą takiej maszyny jest niezależność od źródła zasilania. Do pracy wystarczy nalać do zbiornika paliwa, nie trzeba szukać gniazdka, rozprowadzać kabla ani czekać na naładowanie akumulatora. Spalinowe jednostki są też z reguły mocniejsze od silników elektrycznych, można więc stosować większe szerokości robocze, nie ma też problemu ze stratą mocy na napęd kół. Stosowane są silniki benzynowe dwu- i czterosuwowe. Pierwsze zasilane są mieszanką paliwa i oleju w proporcjach zalecanych przez producenta. Silniki czterosuwowe są coraz popularniejsze. Rozrząd silnika może być dolno- bądź górnozaworowy, z wałkiem rozrządu w kadłubie. Motory tego typu pracują na czystej benzynie bezołowiowej. Olej wlewa się oddzielnie przez specjalny wlew. Rozruch silnika realizowany może być przez rozrusznik ręczny, mający formę linki zakończonej uchwytem. Uruchamiając maszynę, należy podpompować paliwo do gaźnika ręczną pompką i jeśli silnik jest zimny, włączyć ssanie. Niektóre modele silników wyposażone są w automatyczne ssanie i pompowanie paliwa. Coraz częściej można spotkać także nieduże kosiarki z elektrycznym rozrusznikiem silnika. Rozrusznik zasilany jest z niewielkiego akumulatora służącego tylko do tego celu. Operator odpala silnik przez przekręcenie w stacyjce kluczyka, podobnie jak ma to miejsce w samochodzie. Wadą silników spalinowych jest bardziej skomplikowana obsługa. Wymagają one szeregu czynności serwisowych przed sezonem, w jego trakcie i po nim. Mają też znaczną masę, utrudniającą ich przemieszczanie. Silnik pomimo niedużej mocy generuje znaczny i nieprzyjemny hałas, co może mieć znaczenie podczas pracy w miejscach, gdzie wymagana jest cisza.

Podstawowe parametry pracy i funkcje:

• szerokość robocza – im większa, tym więcej uda się skosić trawy za jednym przejazdem. Jednak duże rozmiary mogą być problematyczne przy użytkowaniu na małych trawnikach i ogrodach z dużą ilością krzewów i innych przeszkód. Maksymalna szerokość kosiarek pchanych sięga 55 cm;
• moc silnika – jest powiązana z szerokością roboczą, choć nie zawsze. Kosiarka z dużym zapasem mocy w stosunku do szerokości roboczej łatwiej poradzi sobie z wysoką trawą;
• regulacja wysokości koszenia – większy zakres regulacji wysokości roboczej pozwala na bardziej precyzyjną pracę. Zazwyczaj zakres pracy sięga od 20 do 100 mm. W tańszych modelach kosiarek wysokość reguluje się przez odkręcanie kół i umieszczanie ich osi w odpowiednich otworach na obudowie, odpowiadających danej wysokości. To żmudna praca, wymagająca użycia kluczy. Kosiarki wyższej klasy mają z reguły regulację centralną. Wysokość ustawia się jedną dźwignią. Zakres regulacji ograniczana jest skokowo. Zazwyczaj dostępne jest około 6 położeń, choć może być więcej;
• regulacja wysokości uchwytu – regulacja uchwytu o dużym zakresie poprawia ergonomię pracy, ale ma też i znaczenie zdrowotne. Właściwa postawa przy pracy zmniejsza prawdopodobieństwo nabawienia się kontuzji i bólu pleców po jej zakończeniu;
• wyświetlacz cyfrowy – znajduje zastosowanie najczęściej w kosiarkach zasilanych bateryjnie. Umożliwia kontrolę stanu naładowania baterii. Niektóre modele kosiarek mogą być wyposażone w liczniki czasu pracy, pokazujące konieczność przeprowadzenia serwisu;
• napęd na koła – większe kosiarki wózkowe mogą być wyposażone w napęd na koła. Jest to przydatne rozwiązanie ze względu na masę kosiarki, zwłaszcza gdy przymocowany jest do niej duży kosz na trawę. Napęd sprawdzi się także na trawnikach położonych na skosie. Moc na koła trafi a z silnika poprzez pasek klinowy do prostej przekładni umieszczonej z tyłu lub z przodu maszyny. Moment obrotowy przez półosie może być przenoszony na przednie lub tylne koła. Sterowanie nim odbywa się z poziomu pałąka prowadzącego. Przyciśnięcie dźwigni powoduje załączenie napędu, po puszczeniu jej urządzenie natychmiast się zatrzymuje. W ofercie są maszyny ze stałą prędkością napędu lub możliwością bezstopniowej regulacji prędkości roboczej. Jeden z producentów oferuje hydrostatyczne przeniesienie napędu. Niektóre modele mają mechanizm różnicowy, umożliwiający manewrowanie bez rozłączania napędu.

Dodatki i akcesoria

Większość kosiarek pchanych wyposażona jest w kosz na ściętą trawę lub istnieje możliwość jego dokupienia. Dzięki temu nie trzeba później grabić trawnika, a pokos można wykorzystać na kompost. Kosze te mogą być wykonane z plastiku lub materiałów tekstylnych ograniczających pylenie. Dostępne na rynku są też specjalne noże do aeracji, czyli napowietrzania darni. Podkaszarki i kosy spalinowe można doposażyć w dodatkowe uchwyty, osłony, a nawet kółka ułatwiające prowadzenie maszyny. Niektóre maszyny zamiast tylnych kółek mają specjalne rolki, dzięki którym można tworzyć na trawie wzory podobne do tych, jakie można spotkać na boiskach piłkarskich.