Klasyfikacja aparatów i funkcje

Aparaty cyfrowe praktycznie wyparły już całkowicie tradycyjne. Nie ma w tym niczego dziwnego. Oferują wysoką jakość obrazu, mniejsze gabaryty, wygodniejszą obsługę oraz są zdecydowanie bardziej funkcjonalne. Dodatkowo najmniej zaawansowane modele są dostępne w przystępnych cenach.

Wybór dostępnego na rynku sprzętu jest ogromny, a modele różnią się znacząco zarówno pod względem cen, jak i funkcjonalności. Najprostsze i najpopularniejsze są zdecydowanie aparaty kompaktowe. Jednak bardziej wymagający użytkownicy powinni być zainteresowani kompaktami systemowymi oraz lustrzankami.

Aparaty kompaktowe

Oferta aparatów kompaktowych na rynku jest gigantyczna. Najtańsze i najprostsze z nich nie porażają wprawdzie jakością zdjęć oraz liczbą opcji konfiguracyjnych, jednak z pewnością spełnią oczekiwania okazjonalnych fotografów. Ich niski stopień komplikacji jest również zaletą dla mniej zaawansowanych użytkowników, ponieważ nie pogubią się oni w gąszczu takich parametrów jak przysłona, czas naświetlania i inne. Ze względu na zwartą budowę i stałe mocowanie obiektywów obudowy kompaktów można łatwo uszczelnić. Dzięki temu producenci oferują dużo aparatów wodo- i pyłoszczelnych. Oczywiście nie brakuje również bardziej zaawansowanych aparatów, zarówno z dużym zoomem, jak i z dużymi matrycami, które są stosowane również przez profesjonalistów, np. do fotografii ulicznej. Kompakty z dużym zoomem optycznym cieszą się ogromną popularnością. Standardem jest 10-krotne powiększenie, jednak w najlepszych aparatach może być nawet 60-krotne. Oczywiście przy tak dużej ogniskowej należy pamiętać, że wbudowana stabilizacja może nie wystarczyć i koniecznie będzie użycie statywu. Rozbudowana optyka sprawia, że swoim wyglądem i gabarytami przypominają lustrzanki, a nie małe kieszonkowe kompakty. Również rozmiar matrycy wiele mówi o klasie aparatu kompaktowego. Najpopularniejsze są matryce w rozmiarze ok. 1/2,3 cala. Matryce o większych rozmiarach są stosowane w zaawansowanych kompaktach. Największe dostępne mają wymiar pełnej klatki, powszechnie stosowany w lustrzankach cyfrowych.

Kompakty systemowe

Jest to stosunkowo młoda grupa produktowa, przeznaczona dla wymagających amatorów fotografi i oraz profesjonalistów. W odróżnieniu od tradycyjnych kompaktów w kompaktach systemowych można wymieniać optykę. Możliwość zmiany szkieł sprawia, że użytkownik może je dostosować do aktualnych warunków oraz wymagań. Inny obiektyw będzie służył do makrofotografi i, a inny np. do ujęć portretowych. Podobnie jak w tradycyjnych kompaktach stosowane typy matryc są różne, z uwagi jednak na duże wymagania użytkowników przewaga jest po stronie kompaktów z matrycami w rozmiarze pełnej klatki, APS- -C i 4/3. Dzięki temu możliwościami dorównują lustrzankom cyfrowym, a nawet przewyższają te z niskiego segmentu rynku, przy czym mają również funkcję nagrywania fi lmów, która nie występuje we wszystkich aparatach z lustrem. Obiektywy są mocowane do tzw. bagnetu, czyli po prostu systemu mocowania. Oczywiście każdy większy producent aparatów stosuje własny system mocowań, który nie jest zgodny z mocowaniami innych producentów. Rozwiązaniem tego problemu są adaptery, jednak zdarza się, że nie pozwalają na skorzystanie ze wszystkich funkcji. Ekstremalne rozwinięcie pomysłu aparatów systemowych przedstawiła firma Ricoh. Inżynierowie najwyraźniej musieli stwierdzić, że wymiana optyki nie wystarczy. Dlatego też do korpusu Ricoh GXR można dołączać moduły, które mają wbudowaną matrycę i obiektyw. Rozwiązanie to pozwala w kilka chwil zmienić matrycę z rozmiaru 1/2,3 na APS-C, aby dostosować się do sytuacji. Co więcej, niektóre matryce są zintegrowane z obiektywem, a inne są oddzielne, co daje użytkownikowi dodatkową możliwość zabawy ze szkłami. Połączenie dużych matryc z wymiennymi obiektywami sprawia, że kompakty systemowe nadają się dla wymagających fotoamatorów poszukujących mniejszego aparatu.

Lustrzanki

Charakterystyczną cechą lustrzanki jest zastosowanie mechanizmu lustra. W dużym uproszczeniu, lustro główne oraz lustro pomocnicze odbijają obraz widziany przez obiektyw na matówkę. Później przechodzi on przez kondensor i pryzmat, a w końcu trafia do wizjera. Podczas naciśnięcia spustu migawki układ luster podnosi się i światło trafia na matrycę. Dostępne na rynku lustrzanki mają wymienne obiektywy. Oczywiście różni producenci stosują różne typy mocowań, zwanych bagnetami, w związku z tym, aby w aparacie jednego producenta stosować obiektyw innego, niezbędna jest odpowiednia przejściówka. Jednak mogą przez to nie działać niektóre funkcje, np. autofokus. W związku z tym najlepiej jest stosować szkła przeznaczone do konkretnego bagnetu. Lustrzanki cyfrowe mogą mieć wbudowaną stabilizację obrazu w korpus. Jednak jeśli aparat jest jej pozbawiony, użytkownik ma możliwość zastosowania obiektywu ze stabilizacją. W lustrzankach stosowane są matryce w rozmiarze 4/3, APS-C, APS-H oraz Full Frame (FF), czyli pełnoklatkowe, których rozmiar odpowiada pojedynczej klatce filmu fotograficznego.

Cyfrowy średni format

Omawiane wcześniej aparaty łączy fakt, że wykorzystywane w nich są matryce formatu małoobrazkowego. Oznacza to, że mają rozmiar mniejszy bądź równy pojedynczej klatce filmu fotograficznego 35 mm, czyli 36 x 24 mm dla lustrzanki pełnoklatkowej. Oczywiście, tradycyjne aparaty były przystosowane również do współpracy z materiałem światłoczułym o większej powierzchni. Jest to tak zwany średni i wielki format. Obecnie produkcją cyfrowego średniego formatu zajmują się między innymi firmy: Hasselblad, Mamiya oraz Pentax. Przykładowy Pentax 645D ma matrycę o rozmiarze 44 x 33 mm. Jakie są korzyści z tak dużego przetwornika? Pozwala on m.in. na uzyskanie ogromnych rozdzielczości oraz daje większe możliwości uzyskania małej głębi ostrości. Oczywiście stosowanie tak dużych matryc niesie ze sobą ogromne koszty. Z tego też powodu aparaty średniego formatu są drogie i mają duże rozmiary. Przez to używane są w większości przez zawodowców oraz pasjonatów. Oczekiwania zwykłego konsumenta spełnią aparaty małoobrazkowe, dlatego też na nich się skupimy w poradniku.

Lustrzanki z SLT

Jak wspomnieliśmy, tradycyjne lustrzanki wyposażone są w układ luster, dzięki któremu możemy korzystać z wizjera optycznego. Podczas wykonywania fotografii podnosi się on, aby naświetlić matrycę światłoczułą. Pewien wyjątek stanowią jednak lustrzanki z tzw. lustrem półprzepuszczalnym SLT (Single-Lens Translucent). Co odróżnia je od tradycyjnych lustrzanek? Otóż używają one nieruchomego zwierciadła przezroczystego. Jego zadaniem jest rozdzielanie światła, którego część trafia na matrycę światłoczułą, a część do czujnika autofokusa, działającego w oparciu detekcję fazy. Obecnie rozwiązanie to stosują firmy Sony oraz Hasselblad w modelu HV, który jest bliźniakiem pełnoklatkowej lustrzanki Sony SLT-A99. Zaletą użycia lustra półprzepuszczalnego jest możliwość stałego korzystania z funkcji podglądu na żywo oraz automatyki ostrości opartej na detekcji fazy. Z podglądu na żywo możemy korzystać na ekranie LCD lub wizjerze elektronicznym. Oprócz tego wizjer możemy wykorzystać również podczas filmowania, co nie jest możliwe w tradycyjnych lustrzankach. Dodatkowo na wizjerze elektronicznym widzimy efekt przed wykonaniem fotografii, możemy np. podejrzeć rezultat działania filtrów artystycznych czy zmiany nastaw ekspozycji. Zastosowanie lustra półprzezroczystego pozwala też na zmniejszenie masy aparatu. Choć lustro jest nieruchome, może być podnoszone w celu wyczyszczenia matrycy.

Przystawki fotograficzne do smartfonów – bezkorpusowce

Pod względem jakości zdjęć najlepsze smartfony nie mają się czego wstydzić przed aparatami kompaktowymi. Są jednak takie kwestie jak rozmiar matrycy czy obiektywu, które trudno przeskoczyć ze względu na same rozmiary urządzeń. Pewnym rozwiązaniem tego problemu mają być… bezkorpusowce. Bezkorpusowiec to niemal samodzielny aparat fotograficzny. W walcowatej obudowie zamknięte są m.in. obiektyw, matryca światłoczuła, karta sieci bezprzewodowej oraz akumulator. Spust migawki pozwala na wykonywanie zdjęć, a suwak na zmianę ogniskowej obiektywu. Brakującym elementem jest ekran. Bezkorpusowcem możemy więc fotografować „na ślepo” lub wykorzystać jako ekran smartfon. Urządzenie łączy się ze smartfonem z zainstalowaną odpowiednią aplikacją. Wykorzystanie Wi-Fi zapewnia szybki transfer, a NFC łatwe parowanie połączenia. Obraz, który „widzi” obiektyw bezkorpusowca, jest wyświetlany na ekranie smartfona lub tabletu. Wykonane zdjęcia mogą być zapisywane w pamięci przystawki lub smartfona. Większa matryca oraz zwłaszcza lepszy obiektyw bezkorpusowca sprawiają, że jakość zdjęć jest znacznie lepsza. Specjalny uchwyt pozwala na przyczepienie bezkorpusowca do smartfona. Aplikacja sterujące umożliwia wykonywanie zdjęć, sterowanie zoomem optycznym, wybór miejsca zapisu czy korektę ekspozycji. Bezkorpusowiec jest wyposażony w tradycyjny gwint statywowy, jest więc ciekawym rozwiązaniem do fotografowania nietypowych miejsc, np. z ukrycia.

Funkcje dodatkowe aparatu

To, że na jakość wykonywanych zdjęć największy wpływ mają matryca i zastosowana optyka, nie oznacza, że będą one kluczowymi elementami, które skłonią klienta do wyboru urządzenia. Nowoczesne aparaty cyfrowe mają całą masę dodatkowych funkcji, które bez wątpienia mają duże znaczenie zarówno przy wyborze, jak i zakupie urządzenia. Każdy ma bowiem inne wymagania i priorytety. Może się zdarzyć więc, że klient wybierze zawansowany aparat kompaktowy zamiast lustrzanki z uwagi na jego niewielkie gabaryty i jakość zdjęć nie będzie tu na pierwszym miejscu.

Filmy HD

Nagrywanie filmów w rozdzielczości przynajmniej 720p to obecnie standard w aparatach cyfrowych. Jedynie aparaty kompaktowe z najniższej półki nagrywają wideo w rozdzielczości SD. Z uwagi na znacznie lepszą jakość nagrywanych filmów klientowi należy zaproponować aparat nagrywający przynajmniej wideo HD, a bardziej wymagającym, dla których jest to niezbędny dodatek, można zaproponować aparat nagrywający w rozdzielczości 1920 × 1080 punktów. Taki aparat może zastąpić kamerę cyfrową w jej podstawowych zastosowaniach. Obecnie stopniowo w nowych aparatach jest wprowadzane również filmowanie w rozdzielczości 4K. Należy też zwrócić uwagę na jakość nagrywanego dźwięku – stereo zapewni znacznie lepsze wrażenia słuchowe. Jeśli bardzo zależy nam na jakości dźwięku, ponieważ aparat ma być wykorzystywany jako kamera, koniecznie należy zwrócić uwagę, czy można do niego podłączyć zewnętrzny mikrofon.

3D w aparacie

Trzeci wymiar dotarł również do aparatów cyfrowych. Zazwyczaj rozwiązanie to jest realizowane na dwa sposoby. Pierwszy to aparat z tradycyjnym jednym obiektywem. W trybie 3D wykonuje on kilka zdjęć z przesunięciem względem tej samej osi. Fotografie są analizowane i łączone przez aparat, w wyniku czego tworzony jest obraz trójwymiarowy. Niemożliwe jest jednak w ten sposób nagrywanie wideo w 3D. Bardziej zaawansowanym rozwiązaniem są aparaty z dwoma obiektywami. Aparat analizuje dane pochodzące z dwóch obiektywów i łączy je w jedno zdjęcie lub film. Rozwiązanie to jest najbliższe temu stosowanemu w kamerach cyfrowych z 3D. Wykonane trójwymiarowe zdjęcia i filmy można obejrzeć na ekranie aparatu lub na odpowiednim telewizorze, ewentualnie można wydrukować specjalne trójwymiarowe odbitki. Nowatorskie jest rozwiązanie opracowane przez firmę Samsung. Specjalny obiektyw 2D/3D w osi obiektywu ma ciekłokrystaliczną przysłonę, która dzieli pole optyczne na dwie części.

Rodzaj zasilania

Obecnie większość aparatów, zarówno kompaktowych, jak i lustrzanek, jest wyposażona w akumulatory. Ma to swoją zaletę w postaci tego, że są wielokrotnego użytku i można je dostosować zarówno do wymiarów, jak i zapotrzebowania urządzenia na energię. Większość producentów określa, ile zdjęć może wykonać aparat na jednym cyklu ładowania. Jeśli klient lubi długie wycieczki i przewiduje sytuacje, w których może nie mieć możliwości ładowania akumulatora, warto mu zarekomendować zakup akumulatora zapasowego. Do niektórych lustrzanek i kompaktów systemowych można dołączyć specjalny batterypack, zawierający dodatkowy akumulator. Mimo wszystko obecnie ciągle możemy spotkać aparaty korzystające ze standardowych baterii AA. Ich zaletą jest oczywiście możliwość łatwiej wymiany i dostępność w praktycznie każdym kiosku czy sklepie.

Panorama

Automatyczny program składający zdjęcia panoramiczne będzie przydatny dla mniej zaawansowanych użytkowników. Dzięki temu nie będą oni musieli używać statywu i składać zdjęć w programie do obróbki grafiki. W trybie panoramy aparat pozwala wybrać, czy ma zacząć składać zdjęcie od lewej czy od prawej strony. Po zrobieniu pierwszego zdjęcia jego krawędź wyświetla się i pozwala na dopasowanie kolejnego kadru, dalszy proces przebiega analogicznie. Na koniec fotografie za łączone przez oprogramowanie aparatu. Tryb ten jest przydatny do utrwalania krajobrazów oraz fotografii architektury, zwłaszcza wysokich i smukłych budynków.

Programy tematyczne

Każdy aparat, zwłaszcza kompaktowy, jest wyposażony w programy tematyczne. Są to zdefiniowane ustawienia, które pasują do typowych scen, np. portret, plaża, nocny krajobraz czy światło dzienne. Duża liczba programów tematycznych jest przydatna zwłaszcza dla mało zaawansowanych użytkowników. Dzięki temu, po prostu wybierając odpowiedni program, mogą dopasować ustawienia aparatu do aktualnej sceny. Wybór programu często pokazuje również jego skrócony opis. Dla totalnych laików jest przeznaczony tryb zielony. Po jego włączeniu aparat sam dopasowuje wszystkie ustawienia do aktualnej sceny. Oczywiście, nie jest to doskonałe rozwiązanie i jakość zdjęć znacząco odbiega od tych z dobrze dobranymi manualnymi ustawieniami, jednak wystarcza do robienia fotografi i w warunkach dobrego oświetlenia.

Pomiar światła

Zdjęcie musi być prawidłowo naświetlone, czyli na matrycę powinna paść odpowiednia ilość światła. Aparat mierzy ilość wpadającego światła i sam dobiera pozostałe parametry. Najpopularniejsza jest metoda pomiaru przez obiektyw (TTL – through the lens). Światło, które odbija się od przedmiotów przed aparatem, wpada przez obiektyw i oświetla matrycę światłoczułą. Podczas gdy spust migawki jest wciśnięty do połowy, matryca aparatu jest wykorzystywana jako element określający ilość światła wpadającego do aparatu. Algorytm programu wyznaczania ekspozycji opiera się na założeniu, że aparat zna też natężenie światła padającego na fotografowane obiekty. Zapisane w pamięci procesora aparatu algorytmy mierzą natężenie światła odbitego i liczą natężenie światła padającego. Od ich jakości zależy efekt końcowy. W praktyce jednak nowoczesne systemy TTL wykazują się dużą dokładnością.

Autofokus

Podstawowym elementem każdego dobrego zdjęcia jest ostrość. Musi być ono wyraźne. Obecnie większość aparatów jest wyposażona w tak zwany autofokus, czyli automatyczne ustawianie ostrości. Powinien działać szybko i sprawnie, tak by nie utracić ujęcia przez zbyt wolny mechanizm. Autofokus ma kilka trybów pracy:

• pojedynczy punkt AF – użytkownik może wybrać jeden z dostępnych punktów do ustawienia ostrości przez aparat. W najbardziej zaawansowanych aparatach jest nawet 61 takich punktów. Punkt, który został wybrany, zostanie podświetlony na wizjerze, a ostrość zostanie ustawiona na obiekt znajdujący w wybranym polu ostrości. Z tego trybu należy korzystać w wypadku obiektów, które nie są w ruchu;
• dynamiczny wybór pola AF – w tym trybie użytkownik wybiera punkt ostrości. Jeśli aparat wykryje, że obiekt opuścił wybrany punkt ostrości, śledzi go w innych punktach. Niektóre aparaty umożliwiają wybór liczby punktów ostrości;
• automatyczny wybór pól ostrości AF – aparat automatycznie wybiera punkty ostrości na podstawie najbliższego obiektu. Tryb ten jest przydatny podczas fotografowania dynamicznych scen;
• śledzenie 3D AF – aparat śledzi wybrany obiekt na podstawie informacji z innych punktów ostrości i koloru obiektu. Tryb ten również jest przydatny do fotografii dynamicznych scen, np. zawodów sportowych czy dzikich zwierząt.

W lustrzankach cyfrowych i kompaktach systemowych tryb manualnego sterowania ostrością jest standardem. W standardowych kompaktach tylko modele z wyższej półki są w niego wyposażone.

Obecnie w aparatach cyfrowych są stosowane systemy autofokusa oparte o detekcję fazy lub kontrastu oraz hybrydowe. Nie wdając się w szczegóły dotyczące zasady ich działania, można stwierdzić, że podczas użytkowania różnią się od siebie. Autofokus działający w oparciu o detekcję fazy działa błyskawicznie, jest dosyć dokładny nawet w gorszych warunkach oświetleniowych. Metoda ta jest stosowana głównie w lustrzankach oraz bardziej zaawansowanych kompaktach systemowych. Metoda działająca w oparciu o detekcję kontrastu jest wolniejsza, jednak bardzo precyzyjna przy kontrastowych punktach. Oprócz tego jest tańsza w zastosowaniu więc używa się jej zazwyczaj w aparatach kompaktowych i tańszych kompaktach systemowych. Najbardziej zaawansowany jest autofokus hybrydowy, stosowany w większości aparatów z wyższej półki. Łączy on w sobie techniki detekcji kontrastu i fazy. Rozwiązanie to jest szybkie i precyzyjne.

Tryby ekspozycji

Ekspozycja oznacza ilość światła padającą na matrycę aparatu. Za prawidłową ekspozycję odpowiadają: czas naświetlania, czułość (ISO) i przysłona. Złe dobranie tych parametrów powoduje prześwietlenie lub niedoświetlenie fotografii. W ustawieniach aparatu są cztery tryby ekspozycji:

• automatyczny – aparat sam dobiera parametry odpowiedzialne za ekspozycję;
• preselekcji czasu naświetlania – jest możliwość zmiany ISO oraz czasu naświetlania. Aparat sam dopasowuje wartość przysłony;
• preselekcji przysłony – fotograf sam ustala wartość ISO oraz otworu przysłony, czas otwarcia migawki dobiera aparat;
• manualny – fotograf ręcznie dobiera ISO, wartość otworu przysłony oraz czas naświetlania.

Wyświetlacz aparatu

W przeważającej liczbie aparatów kompaktowych producenci rezygnują z umieszczania elektronicznego wizjera i zamiast niego stosują wyświetlacze. Najczęściej używane są ekrany typu LCD i AMOLED. Duży wyświetlacz znacznie ułatwia kadrowanie, a to, czy jest wygodniejszy od wizjera, jest rzeczą gustu i upodobań klienta. Zazwyczaj największe wyświetlacze mają przekątną ok. 3 cali. Standardowa rozdzielczość wyświetlacza to ok. 460 000 punktów, w bardziej zaawansowanych aparatach może być ona dwukrotnie większa. Niektóre są wyposażone w powłokę przeciwodblaskową. Ułatwia ona wykonywanie zdjęć w świetle słonecznym. Bardzo wygodne i funkcjonalne są wyświetlacze z regulowanym położeniem. Mogą być np. nachylane w górę w i w dół, co jest przydatne podczas robienia fotografi i np. w tłumie. Aparat jest wtedy umieszczony wysoko ponad głowami ludzi, a fotograf może w miarę wygodnie kadrować obraz na wyświetlaczu. Ekran może być również umieszczony na wysięgniku, który pozwala na praktycznie dowolny jego obrót. Jest to wygodne rozwiązanie podczas robienia zdjęć sobie przy wykorzystaniu samowyzwalacza i statywu. Nowym trendem są również ekrany dotykowe, które pozwalają na wygodne sterowanie aparatami, zwłaszcza przy wybieraniu parametrów, które są na bieżąco na nim wyświetlane.