Rusza MUX-8! – nowe kanały telewizyjne, nowe możliwości

Naziemna telewizja cyfrowa zagościła w naszych domach kilka lat temu, kiedy zastąpiła używaną od lat 50. XX w. telewizję analogową. Gdy w 2013 r. wyłączony został ostatni nadajnik telewizji analogowej, okazało się, że z nowej formy przekazu korzysta na co dzień ponad jedna trzecia wszystkich gospodarstw domowych. Jest też spora grupa gospodarstw, w których z nadajników naziemnych korzysta się okazjonalnie, na drugim lub trzecim telewizorze czy też np. na działce.

Silną pozycję telewizji naziemnej gwarantuje rozbudowana oferta programowa dostępna bez dodatkowych opłat dla ponad 94 proc. mieszkańców kraju. Obecnie dostępne są trzy sieci nadajników, tzw. multipleksy, o zasięgu ogólnokrajowym, oferujące 24 programy, w tym dwa w jakości HD. W niektórych miastach dostępne też są lokalne emisje oferujące dodatkowe programy telewizyjne. Aby zwiększyć atrakcyjność telewizji naziemnej, w najbliższym czasie rozpocznie się wdrażanie kolejnej ogólnopolskiej sieci, tzw. multipleksu MUX-8, z kolejnymi siedmioma programami telewizyjnymi. Ponieważ nowy multipleks będzie nadawany w innym zakresie częstotliwości, warto zapoznać się z informacjami na jego temat i odpowiednio dostosować instalację antenową, by móc cieszyć się nowymi programami.

Naziemna telewizja cyfrowa DVB-T w Polsce

W Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich, do transmisji sygnału naziemnej telewizji cyfrowej wybrano standard DVB-T (Digital Video Broadcasting – Terrestrial). Obraz kompresowany jest zgodnie ze standardem MPEG-4 część 10, nazywanym również H.264 lub AVC, a dźwięk kompresowany jest zgodnie z MEPG-1 warstwa 2 oraz Dolby Digital Plus (E-AC-3). Minimalne wymagania, jakie powinny spełniać odbiorniki telewizyjne, zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Cyfryzacji w sprawie wymagań technicznych i eksploatacyjnych dla odbiorników cyfrowych. Aktualnie skład programowy poszczególnych multipleksów wygląda następująco:

• MUX-1: TVP ABC, Eska TV, TTV, Polo TV, ATM Rozrywka, TV Trwam, StopklatkaTV, FokusTV;
• MUX-2: Polsat, TVN, TVN7, TV4, TV Puls, Puls 2, TV6 i Polsat Sport News;
• MUX-3: TVP1 HD, TVP2 HD, TVP Regionalna, TVP Info, TVP Kultura, TVP Polonia, TVP Historia, TVP Rozrywka.
• MUX-8, czyli jeszcze więcej darmowych programów

Multipleks ósmy (MUX-8) to kolejna ogólnokrajowa sieć naziemnej telewizji cyfrowej DVB-T, która zostanie uruchomiona w Polsce. Nowy multipleks będzie zawierał cztery programy nadawców komercyjnych w standardowej rozdzielczości (SD) oraz trzy programy SD Telewizji Polskiej z możliwością zamiany dwóch z nich na jeden program o dużej rozdzielczości (HD).

W przeciwieństwie do innych multipleksów naziemnej telewizji cyfrowej MUX-8 będzie nadawany w paśmie VHF (kanały: 5–12, częstotliwości: 174–230 MHz), podobnie jak multipleksy radia cyfrowego DAB+. Dla wielu osób może to oznaczać konieczność regulacji lub modernizacji odbiorczych instalacji antenowych.

Decyzją Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji koncesje na nadawanie programów w sygnale ósmego multipleksu uzyskały spółki:

• TV Spectrum Sp. z o.o. na program „TV#”,
• Cable Television Network & Partners Sp. z o.o. na program „Zoom TV”,
• Green Content Sp. z o.o. na program „Kiwi TV”,
• WP1 Sp. z o.o. na program „WP1”.

Będą one mogły umieścić po jednym programie standardowej rozdzielczości (SD). W wyniku późniejszych decyzji nazwy niektórych z nowych programów uległy zmianie. Dodatkowo w multipleksie tym umieszczone zostaną programy nadawcy publicznego – Telewizji Polskiej.

Zasięg MUX-8 – etap pierwszy

MUX-8 będzie uruchamiany w kilku etapach. Obecnie prowadzona jest już emisja obrazu kontrolnego z obiektu Warszawa PKiN. Zgodnie z wymaganiami decyzji rezerwacyjnej wydanej przez Urząd Komunikacji Elektronicznej emisja sygnału multipleksu musi rozpocząć się nie później niż 10 miesięcy od momentu odebrania tej decyzji, dlatego w sierpniu bieżącego roku uruchomione zostaną także emisje z obiektów:

• Gdańsk Chwaszczyno,
• Łódź Zygry,
• Katowice Kosztowy,
• Kraków Chorągwica,
• Wrocław Ślęża,
• Rzeszów Sucha Góra.

Dzięki temu po wakacjach zasięg MUX-8 osiągnie około 44 proc. populacji. Kolejny etap uruchomień planowany jest przed końcem roku.

Większość nadawców zadeklarowała gotowość do umieszczenia programów w nowym multipleksie dopiero pod koniec roku, więc uruchomione emisje będą początkowo zawierać znacznie mniej treści. Nowe programy będą dołączane w miarę zgłaszania gotowości przez nadawców.

Jak dobrać właściwą antenę do DVB-T?

Wykonanie prawidłowej odbiorczej instalacji antenowej jest podstawą odbioru telewizji naziemnej. Przed wykonaniem antenowej instalacji odbiorczej należy:

• ustalić lokalizację obiektu nadawczego. Pozwoli to zorientować się, w jakiej odległości jesteśmy od danego obiektu nadawczego oraz z jakiego kierunku (azymutu) powinniśmy rozpocząć próby odbioru sygnału TV. Wybieramy najbliższy obiekt z największą mocą ERP. Jeżeli nie uda się uzyskać stabilnego odbioru bezpośrednio z kierunku obiektu nadawczego, należy podjąć próby odchylania anteny na boki. Odchylając antenę na inne kierunki, będziemy starali się odebrać sygnał odbity od okolicznej infrastruktury lub z innej stacji nadawczej oraz najkorzystniejszy – pochodzący z sumowania sygnałów z więcej niż jednej stacji nadawczej;
• zapoznać się z kanałami (częstotliwościami) i polaryzacją nadawania multipleksów, które planujemy odbierać. Polaryzacja anteny odbiorczej musi być zgodna z polaryzacją anteny nadawczej.

Nie ma uniwersalnej recepty na wybór idealnej anteny. Wraz ze wzrostem odległości od obiektu nadawczego wzrastają wymagania dotyczące instalacji antenowej. Pamiętać należy, że w naziemnej telewizji cyfrowej odbicia sygnału od przeszkód terenowych sumują się i polepszają odbiór. Instalacja antenowa powinna być dobrana do lokalnych warunków odbioru. Generalną zasadą jest, by wybierać raczej anteny kierunkowe, w miarę możliwości bez wzmacniaczy. Bardzo ważna jest wysokość zawieszenia anteny. Czym wyżej znajdzie się antena, tym lepiej.

Anteny pokojowe

Zastosowanie anten pokojowych do odbioru naziemnej telewizji cyfrowej DVB-T jest ograniczone do miejsc o dużym natężeniu sygnału, w niewielkiej odległości od obiektu nadawczego. Anteny te cechuje niewielki zysk energetyczny i, niestety, bardzo często zastosowanie wzmacniaczy antenowych o dużym wzmocnieniu. Powoduje to, że pomimo atrakcyjnego wyglądu i często wysokiej ceny antena ta może okazać się niewystarczająca. Jeśli nawet odbierzemy sygnał, odbiór może być podatny na lokalne zakłócenia (chodzenie po mieszkaniu, włączanie urządzeń elektrycznych, przejeżdżające za oknem samochody), objawiające się chwilowymi przerwami w odbiorze, „zamrożeniami obrazu” lub charakterystycznymi kwadratami na ekranie. Odmianą anten pokojowych są anteny panelowe przeznaczone do montażu na zewnątrz pomieszczeń. Z reguły cechują je ta sama konstrukcja elektryczna oraz te same problemy z odbiorem, dlatego ich stosowanie, chociaż bardzo wygodne, jest również ograniczone do niewielkiego obszaru wokół nadajnika.

Anteny siatkowe

Kolejnym typem anteny, przeznaczonym raczej do zastosowania w niedużych odległościach od obiektu nadawczego, jest antena siatkowa. Anteny tego typu często są wyposażone w zintegrowany symetryzator i wzmacniacz szerokopasmowy. Ich jakość bardzo zależy od wykonania. W miarę możliwości należy unikać anten siatkowych ze wzmacniaczami.

 Anteny wieloelementowe Yagi:

Antena Yagi jest anteną kierunkową. W warunkach miejskich, blisko obiektu nadawczego, z reguły wystarczy antena kilkuelementowa, nieduża, lekka i prosta w montażu. Antena powinna być wyposażona w symetryzator. Przy słabym sygnale możliwe jest zastosowanie odpowiednio dobranego wzmacniacza. Przy większych odległościach konieczne będzie zastosowanie bardziej złożonych anten wieloelementowych.

W typowych warunkach odbioru można skorzystać z poniższej tabeli. Ze względu na różnice w warunkach odbioru informacja ta może stanowić jedynie wskazówkę, którą należy zweryfikować lokalnie.

Przy wyborze elementów nowej anteny odbiorczej należy zwrócić uwagę na kilka podstawowych parametrów:

• Zakres częstotliwości pracy. Na potrzeby odbioru naziemnej telewizji cyfrowej DVB-T można stosować anteny szerokopasmowe, obejmujące zakres UHF(kanały 21 – 60) oraz zakres VHF (kanały od 5 do 12).W trudniejszych warunkach odbioru, gdy kierunki lub moc odbieranych sygnałów znacząco się różnią oraz gdy emisja jest w różnych polaryzacjach, należy stosować oddzielne anteny połączone zwrotnicą antenową
• Symetryzator i wzmacniacz antenowy. Symetryzator to konieczny element do podłączenia współcześnie spotykanych kabli współosiowych (koncentrycznych) do anteny. Jedynie niektóre typy anten nie wymagają takiego elementu. Przy odbiorze słabych sygnałów może zajść konieczność zastosowania odpowiednio dobranego wzmacniacza. Powinien być to wzmacniacz o jak najmniejszym współczynniku szumów. Stosowania wzmacniaczy należy unikać.
• Zysk energetyczny anteny i kierunkowość. Jest to istotny parametr, od którego zależy, jak antena będzie sobie radzić ze słabymi sygnałami. Ogólna zasada mówi, że czym większy zysk anteny, tym lepiej. Pamiętajmy, że wzmocnienie sygnału przez wzmacniacz nie zastąpi zysku energetycznego anteny! W trudniejszych warunkach odbioru kierunkowość anteny pozwala, przynajmniej częściowo, wyeliminować sygnały niepożądane lub zakłócające.
• Poza samą anteną bardzo ważnym elementem jest kabel antenowy. Powinien być to kabel dobrej jakości, przeznaczony do instalacji antenowych. W wypadku instalacji na zewnątrz należy zastosować kabel odporny na warunki atmosferyczne. Ważne jest też, aby wszystkie wtyczki i złącza były dobrze osadzone na końcach kabla.

O czym warto pamiętać:

• Nie ma uniwersalnej recepty na wybór idealnej anteny. Instalacja antenowa powinna być dobrana do lokalnych warunków odbioru.
• Nie zalecamy stosowania anten pokojowych. Z reguły nie zapewniają stabilnego odbioru programów.
• Wzmacniacz antenowy nie zastąpi zysku antenowego. Zbyt silny wzmacniacz może pogorszyć lub uniemożliwić odbiór telewizji cyfrowej oraz spowodować zakłócenia u sąsiadów.
• Wybierając elementy nowej instalacji antenowej, należy kierować się parametrami technicznymi i doborem anteny do lokalnych warunków, a nie ceną i opisami marketingowymi typu antena „DVB-T” czy „umożliwia odbiór HDTV” lub jej imponującą, stylową kolorystyką.

Rozbudowa instalacji antenowej o odbiór MUX-8

Przy planowaniu odbioru nowego multipleksu należy kierować się tymi samymi zasadami budowy instalacji antenowej jak w wypadku pozostałych multipleksów, z uwzględnieniem nieco innej specyfiki, wynikającej z pasma, w jakim będzie emitowany MUX-8 (174–230 MHz). Należy również pamiętać, że sieć nadajników będzie zbudowana w obydwu polaryzacjach: V oraz H, zależnie od rejonu kraju.

Przed wykonaniem instalacji odbiorczej dla MUX-8 powinniśmy ustalić parametry naszej lokalizacji oraz najbliższych stacji nadawczych MUX-8, w szczególności położenie najbliższego nadajnika (kierunek ustawienia anteny), jego moc oraz polaryzację, w jakiej nadawany będzie MUX-8.

Dodatkowo należy sprawdzić:

• czy obecnie używany typ anteny odbiorczej oraz ewentualny wzmacniacz pokrywają zakres częstotliwości wykorzystywanych przez MUX-8 (pasmo VHF, częstotliwość 174–230 MHz);
• czy posiadana antena odbiorcza jest skierowana na obiekt nadający MUX-8 i czy jej polaryzacja jest zgodna z polaryzacją sygnału nowego multipleksu.

Jeśli wszystkie elementy instalacji antenowej obsługują zakres VHF, wystarczy dostroić odbiornik telewizyjny. W niewielkich odległościach od nadajnika, gdzie sygnał jest wystarczająco silny, może okazać się, że odbiór będzie możliwy nawet wtedy, gdy instalacja antenowa nie do końca spełnia wszystkie wymagania. Czasem wystarczy jedynie niewielka korekta ustawienia anteny.

Jeżeli nie uda się odebrać sygnału za pomocą obecnej instalacji antenowej albo odbiór nie będzie stabilny, konieczne będzie jej dostosowanie. Najlepszym rozwiązaniem jest dodanie nowej anteny do odbioru pasma VHF. Pozwoli ona na odbiór zarówno MUX-8, jak i radia cyfrowego DAB+. Nową antenę należy dobrać do lokalnych warunków, podobnie jak to miało miejsce w wypadku anten UHF i podobnie jak w wypadku pozostałych multipleksów w miarę możliwości należy unikać wzmacniaczy antenowych. Po instalacji anteny i skierowaniu jej na właściwy obiekt nadawczy sygnał z niej należy zsumować z sygnałem z istniejącej anteny za pomocą sumatora sygnału, tzw. zwrotnicy antenowej. Wybierając sumator (zwrotnicę), upewnijmy się, że służy on do sumowania sygnałów do odbioru telewizji naziemnej dla pasma VHF oraz UHF. Zastosowany wzmacniacz w odbiorczym torze antenowym MUX-8 również powinien spełniać ten wymóg. W wypadku stosowania wzmacniacza przy antenie można wybrać zwrotnicę umożliwiającą przesyłanie napięcia stałego przez kabel antenowy do wzmacniacza.

Telewizja hybrydowa HbbTV w MUX-8

W MUX-8 planowane jest uruchomienie usług telewizji hybrydowej w standardzie HbbTV. HbbTV (Hybrid Broadcast – Broadband Television) to połączenie programów nadawanych w multipleksach cyfrowych z dodatkowymi treściami dostarczanymi przez Internet. Dzięki takiemu połączeniu odbiorniki zgodne ze standardem HbbTV i podłączone do Internetu mogą oferować znacznie więcej atrakcyjnych treści – zarówno związanych z treściami programów nadawanych w multipleksie DVB-T, jak i innych, niepowiązanych bezpośrednio z programami TV.

W MUX-8 każdy z nadawców będzie mógł zaoferować swoje aplikacje HbbTV, będzie też portal realizowany przez EmiTel, oferujący m.in. informacje, takie jak przegląd aktualności, prognoza pogody czy rozszerzony przewodnik po wszystkich programach telewizyjnych dostępnych w MUX-8 i za pomocą usług hybrydowych oferowanych w tym multipleksie.

Gdzie szukać dodatkowych informacji:

• www.emitel.pl – strona internetowa firmy EmiTel, operatora technicznego naziemnej telewizji cyfrowej w Polsce.
• www.emitel.pl/telewizja/naziemna-telewizja-cyfrowa-dvb-t/ – strona poświęcona naziemnej telewizji cyfrowej, zawierająca aktualne dane na temat DVB-T w Polsce oraz opisy i poradniki dla widzów i instalatorów anten. Strona jest na bieżąco rozbudowywana o nowe informacje związane z bieżącą sytuacją naziemnej telewizji cyfrowej DVB-T.
• forum.emitel.pl – forum internetowe, platforma wymiany myśli i doświadczeń na temat naziemnej telewizji cyfrowej w Polsce.